START OVERZICHT
Hieronder staan verwijzingen naar verschillende (natuurlijke en kunstmatig gegroepeerde) plantengroepen van IJslandse soorten. Vanuit zo'n groep kan je de pagina van een soort openen.
Varens: wolfsklauwen, paardenstaarten en echte varens
Varens (op IJsland) vallen in drie groepen uiteen:
1) de
wolfsklauwen: planten die over het algemeen kruipen over de grond met dichte kleine driehoekige blaadjes die de stengels bedekken. Sporenorganen ontwikkelen zich aan de toppen van de stengels. Deze verwijzing leidt eerst naar de alpenwolfsklauw. Van daaruit wordt de lijst gestart met overige wolfsklauwen.
2) the
paardestaarten:
Deze planten kenmerken zich door rechtopgaande stengels, soms met vertakkingen maar soms ook niet. Behalve schubjes hebben deze planten geen bladeren. Sporenorganen ontwikkelen zich aan de toppen van de planten. Deze verwijzing leidt eerst naar de lidrus (geen rus maar een echte paardenstaart!), Equisetum palustre. Vandaaruit is een lijst waar andere paardenstaartensoorten gevonden kunnen worden.
3) de
echte varens
hebben vaak grote bladeren die ingesneden zijn in blaadjes. Bijna alle soorten hebben de sporenorganen aan de onderkant van de bladeren. Stengels zijn heel kort (meestal een knobbel aan de voet, maar onderaardse uitlopers komen ook voor). Deze verwijzing leidt naar de blaasvaren waarin ook een lijst is met verwijzingen naar andere varensoorten.
Hieronder staan de links naar informatie over de wolfsklauwsorten
Vervolgens de links naar informatie over de paardenstaartsoorten
(2) Paardenstaarten met kransvormige vertakkingen op de hoofdsteel
(2) Paardenstaarten zonder kransvormige vertakkingen op de hoofdsteel
En nu de links naar informatie over de echte varen-soorten. Merk op dat de eerste serie een natuurlijk groep betreft, de tweede en derde niet.
1): Ophioglossiden: leden van de Ophioglossaceae (addertongfamilie). De leden van deze familie kenmerken zich doordat zij schijnbaar twee blaadjes hebben, een groene vegetatieve en een generatieve vol met sporangiën. Echter, in werkelijkheid is het maar één blaadje dat gesplitst is in twee delen. Merk op dat deze secie niet kompleet is.
2)): Hele bladeren of samengestelde bladeren met hoogstens eerste-orde blaadjes. Het laatste betekent dat de hoofdnerf (verlengde van de bladsteel) blaadjes heeft die direct aan de hoofdnerf verbonden zijn.
3): Bldaeren met minimaal 2e orde blaadjes. Dat wil zeggen dat de blaadjes geplaatst zijn langs de nerf-aftakkingen van de hoofdnerf. Let op dat je kijkt naar de benedenkant (basis) van het blad. Aan de topkant van het blad is de structuur van de blaadjes metomorfoseert tot 1e orde en uiteindelijk tot bladschijven rond de hoofdnerf. In een enkel geval is er zelfs sprake van derde order blaadjes: blaadjes geplaatst op nerfaftakkingen van nerfaftakkingen van de hoofdnerf (Dryopteris expansa - tere stekelvaren
Gymnospermen: naaktzadigen.
Let op: alleen de jeneverbes is van nature thuis op IJsland. De andere 3 soorten zijn geïntroduceerde naaldbomen. Naast deze drie soorten zijn nog vele andere naaldbomen geïntroduceerd voor bosbouwprojekten.
Houtige soorten: berken, elzen, lijsterbessen, populieren en wilgen.
Berken, els, lijsterbes en populieren:
Wilgensoorten:
Heide familie: heidesoorten, verwante (bos-)bessoorten en wintergroensoorten
Heide familie1: kraaiheide (Empetrum), struikheide (Calluna) en andere heidesoorten
Heide soorten (2): (bos-)bes heide familieleden (Vaccinium & Arctostaphylos soorten):
Heide soorten (3): wintergoensoorten (Let op: de Pyrola en Orthillia geslachten {wintergroensoorten} werden tot voor kort ondergebracht in een eigen familie: Pyrolaceae. Recente DNA-genetische studies hebben specialisten ertoe gebracht de wintergroensoorten in de heidefamilie, Ericaceae, onder te brengen).
Kruidachtige planten, bloemen met losse kroonbladeren (1): soorten van de ganzevoet, duizendknoop, postelein, zonnedauw en brandnetel families
De choripetalae is een grote groep bloemplantenfamilies gekenmerkt door bloemen met losse bloembladeren. In dit deel zijn de volgende families opgenomen: de ganzenvoetfamilie (o.a. meldes), duizendknoopfamilie (o.a. zuringsoorten) en de posteleinfamilie (bronkruid).
Duizendknoopfamilie:(Polygonaceae): Kleine rood-achtig tot witte bloemetjes geklusterd in dichte bloeiwijzes.
Ganzevoet-, postelein-, zonnedauw- en brandnetelfamilie:
Ganzevoetfamilie (Chenopodiaceae): Op IJsland is er slechts één algemene soort die vooral te vinden is op vloed-afzettingen op stranden. Onoogelijk kleine groen/rood gekleurde bloemetjes: Kustmelde.
Postelein familie (Portulacaceae): Ook maar één algemene soort: bronkruid (Montia fontana). Let op: de hier boven genoemde "IJslandse postelein" (Koeniga islandica) is geen postelein-soort maar een duizendknoop soort!
Brandnetel familie (Urticaceae): Twee soorten brandnetels komen voor op IJsland. Het zijn geíintroduceerde soorten die als onkruidachtige invasieve soorten beschouwd kunnen worden.
Kruidachtige planten, bloemen met losse kroonbladeren (2): soorten van de steenbreek en vetplanten families
Steenbreek familie (Saxifragaceae): Stervormige bloemen, meestal (crème-)wit maar ook twee geelbloemige soorten en één paars bloeiende. De kelk is aan de onderkant vaak vergroeid. Voor het overzicht zijn ze verdeeld over drie lijsten: Parnassia en niet-witbloeiende soorten en twee witbloeiende lijsten. Parnassia (Parnassia palustris) is geen echte steenbreek maar wel lid van de steenbreekfamilie. Vanuit elke pagina met een soorts berschrijving kunnen de lijsten gewisseld worden.
En nu bekijken we de vetplantenfamilie (Crassulaceae) in dit gedeelte. Op IJsland groeien maar een paar soorten in het wild. De soorten van deze familie hebben dikke vlezige bladeren. Het bevat drie vetkruid soorten (Sedum) en het rozenkruid (Rhodiola rosea)
Dit zijn ze:
Kruidachtige planten, bloemen met losse kroonbladeren (3): soorten van de rozen, boterbloem en papaver families
En nu de Rozen familie (Rosaceae).
Het is moeilijk - zo niet onmogelijk - om één specifieke eigenschap te noemen die onderscheidend is voor de rozen familie. Algemene soorten op IJsland zijn de verschillende vrouwenmantel soorten, potentilla's, en de achtster. Om de boel een beetje overzichtelijk te houden heb ik de roos-achtigen in drie verschillende lijsten gegroepeerd, te weten:
1) de Alchemilla soorten (vrouwenmantels)
2) Potentilla's en verwanten als Comarum and Sibaldia
3) de overige soorten
Binnen een pagina van elke soort kan je wisselen tussen deze drie lijsten
De volgende families betreffen de boterbloemen (Ranunculaceae) en papavers (Papaveraceae). De meeste hebben gele bloemen, sommigen wit. Enkele zijn waterplanten. Een algemeen voorkomende soort met een afwijkende bloemen is de alpenruit: deze heeft miniscuul kleine paarse bloemblaadjes.
Om de boel een beetje overzichtelijk te houden heb ik drie aparte lijsten:
1) De geel-bloemige boterbloemen
2) De wit-bloemige boterbloemen
3) De papaverachtigen
Kruidachtige planten, bloemen met losse kroonbladeren (4): soorten van de teunisbloem- (wilgenroosjes), schermbloemigen-, klimop- en vlinderbloemigenfamilies
Deze sectie introduceert de teunisbloemfamilie, de schermbloemigen&ersand;klimop en de vlinderbloemigen. Zij zijn gegroepeerd in de volgende links:
Teunisbloemfamilie (Onagraceae): op IJsland wordt deze familie nagenoeg uitsluitend vertegenwoordigd door twee geslachten:
Chamerion (wilgenroosjes) en
Epilobium (bastaardwederikken). Deze hebben meest blauwachtig/paarse bloemen (één soort met witte bloemen). Typisch voor deze groep is dat zij een (meestal lang gestrekte) vruchtbeginsel onder de bloem hebben. De vrucht(beginsels) hebben veelal min of meer dezelfde paarse kleur als de bloemen. De link start met een aantrekkelijke wilgenroosje: het breedbladige breedbladige wilgenroosje (ook bekend als het arctische wilgenroosje) (
Chamerion latifolium), van waar men naar de overige wilgenroosjes en bastaardwederiken kan doorschakelen.
schermbloemenfamilie (Apiaceae voorheen bekend als Umbelliferae): Typisch voor de soorten van deze familie zijn de samengestelde bladeren en de schermvormige bloeiwijzes, vandaar de naam schermbloemigenfamilie.
De waternavel werd tot voor kort beschouwd als een lid van de schermbloemenfamilie (
Apiaceae) maar tegenwoordig is het lid van de klimopfamilie (
Araliaceae).
Vlinderbloemenfamilie (Fabaceae ook bekend als Papillionaceae of Leguminoseae): De leden van de vlinderbloemigen hebben een unieke bloemstruktuur en peul-achtige vruchten. De bloem bestaat uit een (meestal) grote dakvormige bovenblaadje (vlag genoemd), twee zijdelingse blaadjes (de zwaarden) en een bootvormige onderblaadje waarin het vruchtbeinsel, stijl en stampers in liggen (de kiel). De link start met de algemeen voorkomende (maar geïntroduceerde) Alaskaanse lupine. Van daaruit kan men doorschakelen naar andere vlinderbloemigen als klavers, lathyrus en wikkes.
Kruidachtige planten, bloemen met losse kroonbladeren (5): soorten van de kruisbloemigen familie
Leden van de kruisbloemigen (koolfamilie) - bekend als Cruciferae en ook wel als de Brassicaceae familie - zijn uitsluitend kruid-achtige planten. Veel groente soorten behoren tot deze familie (kolen, radijs, raapjes enz.). Op IJsland bestaan de wilde soorten uit kleine wit-bloeiende plantjes. Verwarrend is dat daarnaast ook veel kleine wit-bloeinde plantjes van de anjerfamilie (Caryophyllaceae) voorkomen. Om de twee families uit elkaar te houden moet je even naar de stand van de bladeren op de stengel kijken: deze is strak tegenoverstaand gepaard bij de anjer-achtigen. Bij de kruisbloemigen is dit nooit het geval: langs de stengel verspreid maar vaak komen ook bladrozetten bij de bodem voor.
Het Draba geslacht kent een aantal representanten met witte bloemetjes op IJsland. Naast veel andere wit-bloeiende soorten zijn er ook een paar die andere kleur bloemen hebben.
Kruisbloemigen soorten 1: Niet wit-bloeiende soorten
Kruisbloemigen soorten 2: wit/geel bloeiende soorten van het Draba geslacht
Kruisbloemigen soorten 3: Overige wit-bloeiende soorten
Kruidachtige planten, bloemen met losse kroonbladeren (6): soorten van de anjer familie
Omdat op IJsland veel soorten van de anjer familie voorkomen heb ik ze in 4 groepen ingedeeld.
De eerste serie betreft muur-soorten en spurrie-soorten
De tweede sreie betreft de Cerastium and Arenaria soorten (hoornbloemen en zandmuur):
De derde serie betreft de Sagina en Minuartia soorten ( vet- en veldmuur):
De vierde serie betreft soorten van Lychnis (koekoeksbloemen), Silene (silene's) en Honckenya (zeepostelein) soorten:
Kruidachtige planten, bloemen met losse kroonbladeren (7): weegbreefamilie & verwante families (lidsteng, sterrenkroos en ereprijssoorten)
Eerst de weegbree soorten:
Tweede: verwante soorten (Hippuris en Callitriche soorten)
Tweede: verwante soorten (Veronica soorten)
Kruidachtige planten, bloemen met losse kroonbladeren (8): soorten van : viooltjes en overige planten met losse kroonbladeren.
Op IJsland komen vier viooltjes algemeen voor. Op de pagina van het Moerasviooltje (V. palustris) worden de onderlinge verschillen aangegeven. De link naar deze soort is hier.
Blijft nog over een ratjetoe plantensoorten met losse kroonbladeren (soms heel erg klein/onzichtbaar)
In deze sectie worden de laatste overgebleven soorten die losse kroonbladeren hebben opgenomen. Deze soorten zijn niet bepaald aan elkaar verwant.
Kruidachtige planten, bloemen met vergroeide kroonbladeren (1): gentiaan soorten
Gentianen (familie: Gentianaceae) zijn zomer-bloeiers.
Kruidachtige planten, bloemen met vergroeide kroonbladeren (2): bremraapfamilie, lipbloemfamilie en maskerbloemfamilie
Deze helmkruidsoorten zijn semi-parasieten: de wortelen hechten zich aan wortelen van andere plantensoorten (vooral grassen) en zuigen van daaruit voedingsstoffen op (je zou ook kunnen zeggen dat ze deze stelen). Deze soorten hebben bloemen met een twee-zijdige symmetrie.
Het aantal soorten lipbloemigen op IJsland is klein. Eigenlijk worden alleen de tijm en brunel gezien als echte IJslandse soorten. De beide "netels" zijn geïntroduceerde onkruiden en de watermunt is een zeldzame geïntroduceerde soort dat alleen groeit op enkele thermische groenden. Het lage aantal natuurlijke soorten reflecteerd het gegeven dat lipbloemigen vooral warmte minnende soorten (veel soorten in de mediterrane zone). Wel is het zo dat een van de meest algemene soorten op IJsland de kruiptijm (arctische ondersoort) is die overal te vinden is met uitzondering van de woestenijen van het binnenland en de hoge bergflora.
Dit is een geïntroduceerde soort (uit Amerika) dat groeit in ondiepe beekjes en slootjes.
Kruidachtige planten, bloemen met vergroeide kroonbladeren (3): composieten
De composietenfamilie (Asteraceae, vroeger bekend als Compositae) is een erg grote familie. Karakteristiek voor deze groep is dat vele bloempjes samengevoegd zijn in een bloeiwijze (hoofdje) die op één enkele bloem lijkt. Deze indruk wordt versterkt doordat de soorten vaak een buitenste rij bloempjes hebben die uit "lintbloemetjes" bestaan met daarbinnen "buisbloemetjes". Dit is echter niet altijd zo! Paardenbloemen bijvoorbeeld hebben allen lintbloemetjes, terwijl het boerenwormkruid alleen buisbloemetjes heeft.
Kruidachtige planten, bloemen met vergroeide kroonbladeren (4:) Overigen
Klokjes, vergeet-me-nietjes en mertensia (Campanulaceae en Boraginaceae families):
Galium (walstro) soorten.
Ten slotte: Armeria (Engels gras), Pinguicula (vetblad), Valeriana (valeriaan) en Succisa (blauwe knoop) soorten.
Strandkruidfamilie (Plumbaginaceae), Blaasjeskruidfamilie (Lentibulariaceae) en kamperfoeliefamilie (Caprifoliaceae)
Monocotielen: lelie-achtigen inclusief russen
Leliefamilie en aanverwante soorten. Het aantal wilde lelie-verwanten op IJsland is erg klein. Zeer algemeen voorkomend is de moerasbieslelie (Tofieldia pusilla). De eenbes is veel zeldzamer en groeit in lavaspleten waardoor het vaak niet opgemerkt wordt. De twee zoutgrassoorten vind je in moerassen.
Russenfamilie: Door hun bladvormen en vaak wat onopvallende klein bloemetjes lijken ze enigszins op grassen en/of zeggen. Zij zijn echter veel verwanter aan de lelie-achtigen. De bloemetjes hebben net als de lelieachtigen 6 bloemblaadjes - heel anders als de ingewikkelde aartjes van grassen en zeggen.
Als eerste de Luzula (veldbies-)soorten: Deze soorten hebben platte gras-achtige behaarde bladeren.
En als tweede: de Juncus (russen-)soorten. Deze soorten hebben meestal priemvormige (bieslook-achtige) bladeren.
Voor het gemak heb ik ze in drie groepen gesplitst: de hogere soorten (20cm+), de middelhoge (10 à 15 cm) en de lager-blijvende soorten (zelden meer als 5 cm - let op er zijn meer dan de hieronder afgebeelde soorten: klik willekurig op één van de foto's van de kleine soorten en alle soorten verschijnen in de linker kolom).
De hoger-groeiende soorten: meer dan 40 cm hoog
De middel-hoge soorten: 10 tot maximaal 40cm hoog
De laag blijvende soorten (vaak minder als 5cm hoog ; uitschieters tot 25cm)
Monocotielen: orchideën
Orchideën:
Hoewel het aantal soorten orchideën op IJsland relatief laag is komen orchideën overal voor in de meer begroeide gebieden van IJsland. De vorbeelden hieronder geven weer de meest voorkomende soorten maar er zijn meer in de orchideënlijst (open een willekeurige orchideepagina en de lijst verschijnt links).
Monocotielen: Cypergrassenfamilie (o.a. zeggen)
Op IJsland komen veel zeggensoorten voor. Het belangrijkste, soortenrijkste geslacht is het geslacht Carex. Ik heb de meeste algemene en enkele minder algemene soorten opgenomen in deze site. Het is echter verre van kompleet!
niet-Carex soorten
Allereerst de niet-Carex soorten, om te beginnen met de waterbiezen en veenbies (Eriophorum en Trichophorum soorten).
en hier de overige niet-Carex soorten: wollegrassen (Eriophorum sp.).
Carex soorten
Om het makkelijker te maken om de juiste Carex-soort vast te stellen heb ik het geslacht onderverdeeld in een aantal groepen die op zicht makkelijk te herkennen zijn. Het zijn de volgende groepen:
Carexsoorten groepen
- Stengels met slechts één enkele (terminale) aar
- Meerdere aren per stengel, geen duidelijke mannelijke toparen (aren allen min of meer gelijkvormig)*.
- aren geconcentreerd aan de top van de steel
- aren min of meer gelijkmatig verdeeld langs de steel.
- Meerde aren per steel: duidelijk verschillende mannelijke en vrouwelijke aren**.
- vrouwelijke bloemen met 3 stempels
- vrouwelijke bloemen met 2 stempels
* = soms zijn de manelijke bloemen alleen te vinden onderin de onderste aren, deze aren lijken toch veel op de bovenste aren.
** = De "mannelijke aren zitten aan de top van de steel. Onderin deze aren kunnen soms nog wel enkle vrouwelijke bloemen hebben. Ook is mogelijk dat er een tussenvorm is (+/- half/half vrouwelijke/mannelijke bloemetjes) tussen de mannelijke topaartjes en de lagere vrouwelijke aartjes.
Carex soorten: Stengels met slechts één terminale aar.
Carex soorten: meerdere aren/steel; geen verschil in mannelijke/vrouwelijke aren. Aren geconcentreerd aan de top van de steel.
Carex soorten: meerdere aren/steel; geen verschil in mannelijke/vrouwelijke aren. Aren min of meer gelijkmatig langs de steel.
Carex soorten: meerdere aren/steel; duidelijke verschillen tussen mannelijke top/aartjes en vrouwelijke lager geplaatste vrouwelijke aartjes.
Vrouwelijke bloemen met 3 stempels.
(a) Soorten met hangende vrouwelijke aren
(b) Soorten met rechtopstaande vrouwelijke aren
Carex soorten: meerdere aren/steel; duidelijke verschillen tussen mannelijke top/aartjes en vrouwelijke lager geplaatste vrouwelijke aartjes.
Vrouwelijke bloemen met 2 stempels.
Monocotielen: Grassenfamilie
Voor de meeste mensen, zelfs natuurliefhebbers blijven grassen een moeilijke groep, vooral als het om determineren gaat. Te moeilijk denkt men. Dit is echter overdreven als je maar systematisch te werk gaat. Een loep is wel nodig. Wie niet bekend is met de namen van typische grassenbegrippen, zie hier.
De bloeiwijzes worden meestal in drie hoofdvormen ingedeeld, te weten:
- pluimgrassen
- aarpluimgrassen
- aargrassen
De meeste soorten op IJsland behoren tot de pluimgrassen.
Om snel te weten te komen welke soort je IJslandsgrasje is, stel dan eerst vast tot welke hoofdvorm de bloeiwijze behoort. Als het een pluimgras is kijk dan hoeveel bloemetjes in elk aartje zit en of de kelkkafjes gekield/afgeplat zijn. Daarna is het vaststellen van de soort niet zo moeilijk meer.
Ten slotte, de lijst van soorten hier is nog ver van kompleet. De algemene soorten zijn echter wel opgenomen. Ik ben van plan de komende jaren deze verder aan te vullen.
Pluimgrassen, aartjes met slechts één bloemetje
Pluimgrassen, aartjes met twee of drie bloemen
Pluimgrassen, aartjes met veel bloemetjes
Pluimgrassen, aartjes weing tot veel bloemetjes: Poa species: deze hebben gekielde kelkkafjes (min of meer afgeplatte aartjes.
Aarpluimgrassen: Alopecurus en Phleum soorten
Aarpluimgrassen: andere soorten
Aargrassen
Water planten
Leden Potamogetonaceae familie zijn allen echte waterplanten.
De volgende waterplanten zijn nauw verwant aan de weegbreefamilie
Diverse andere waterplanten.
